آداب و رسوم نوروز در گیلان

نوروز، جشن سال نو در ایران، به ویژه در استان گیلان با آداب و رسوم خاص خود، نمادی از فرهنگ غنی و تنوع این استان است. از گل‌کاری و عروس‌کوله تا نوروزخوانی و سیزده‌بد، هر یک از این مراسم‌ها به نوعی نمایانگر ارتباط عمیق مردم با طبیعت و فرهنگ غنی آن‌هاست.

نوروز، جشن باستانی و ملی ایرانیان، به عنوان نماد آغاز سال نو و تجدید حیات طبیعت، در دل هر ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد. این جشن، که ریشه در تاریخ و فرهنگ غنی ایران زمین دارد، از دیرباز به عنوان فرصتی برای تجدید روابط اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی شناخته شده است. در واقع، نوروز نه تنها یک جشن فصلی است، بلکه نمادی از امید، شادی و نوآوری است که در طول تاریخ توانسته است به عنوان یک پیوند دهنده فرهنگی عمل کند.

استان گیلان، با طبیعتی سرسبز و فرهنگ غنی، یکی از مناطقی است که آداب و رسوم نوروز در آن به شکل خاصی برگزار می‌شود. در این استان، نوروز با آداب و رسوم متنوع و جالبی همراه است که هر کدام نمایانگر تاریخ، سنت‌ها و باورهای مردم این دیار است. گیلانی‌ها با برگزاری مراسمی چون گل‌کاری، عروس‌کوله، نوروزخوانی و سیزده‌بد، به استقبال بهار می‌روند و با این کار، نه تنها به تجدید زندگی و طبیعت می‌پردازند، بلکه ارتباط خود را با تاریخ و فرهنگ خود تقویت می‌کنند.

گل‌کاری

فرآیند گل‌کاری

در گیلان، گل‌کاری یکی از آداب سنتی در آخرین روزهای سال است که به منظور تمیز کردن کف اتاق‌ها و ایجاد فضایی زیبا برای سال نو انجام می‌شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:

1. جمع‌آوری حصیرها: هر خانواده، حتی مستأجران، حصیرهای خانه را به حیاط می‌ریزد. این کار معمولاً در اوایل اسفند ماه انجام می‌شود.

2. آماده‌سازی خاک: خاک رس که به دلیل ویژگی‌های خاصش، به عنوان ماده اصلی استفاده می‌شود، از زمین‌های محلی جمع‌آوری می‌شود. این خاک به دلیل قیمت پایین و دسترسی آسان، معمولاً در دسترس همه است.

3. مخلوط کردن با آب: بعد از جمع‌آوری خاک، مقداری آب (معمولاً آب پوست شلتوک) به آن اضافه می‌شود. این مخلوط باید به خوبی هم زده شود تا حالت ارتجاعی پیدا کند.

4. گل بر روی کف: با استفاده از ماله چوبی، لایه‌ای از گل به کف اتاق کشیده می‌شود تا سطح آن صاف و تمیز شود. این کار به دلیل رطوبت بالای هوا در گیلان، معمولاً چند ساعت طول می‌کشد تا خشک شود.

5. تکرار سالانه: این مراسم حداقل یک بار در سال و معمولاً در اسفند ماه انجام می‌شود تا پستی و بلندی‌های خاک کف اتاق هم‌تراز شود و فضایی مناسب برای سال جدید ایجاد کند.

   

   نمایش عروس‌کوله

   از شب چهارشنبه‌سوری به بعد، در رشت و حومه، شخصی به نام عروس‌کوله با لباس‌های محلی زیبا و زینت‌های فراوان، به همراه گروهی از کودکان به رقص و شادی می‌پردازد. این نمایش شامل عناصر زیر است:

   1. لباس‌های محلی: عروس‌کوله معمولاً لباس‌های سنتی و زینتی می‌پوشد که نمادی از زیبایی و فرهنگ محلی است.

   2. شعارهای شادی: این مراسم با آوازهایی همراه است که نشان‌دهنده شادی و خوشحالی مردم است. یکی از شعارهای معروف در این مراسم عبارت است از:

       

      عروس کوله باوردیم جان دله باوردیم


      به معنای «عروس زیبا و محبوب را آوردیم».

   3. شخصیت‌های نمایشی: نمایش عروس‌کوله شامل شخصیت‌های مختلفی است:

      • عروس: نماینده زیبایی و شادی.
      • پیر بابو: نقش پیرمردی را ایفا می‌کند که به نوعی نماد حکمت و تجربه است.
      • غول: نماد موانع و چالش‌ها.
      • دیاره زن: که به نوعی به ایجاد فضایی شاداب و سرگرم‌کننده کمک

      • نوروزخوانی

        نقش نوروزخوانان

        در نخستین روزهای اسفند، نوروزخوان‌ها به کوچه‌ها و خیابان‌ها می‌روند و اشعاری را در ستایش دوازده امام و آرزوی خوشبختی برای صاحبخانه می‌خوانند. مراحل این مراسم به شرح زیر است:

        1. حرکت در شب: نوروزخوان‌ها معمولاً در شب به خانه‌ها سر می‌زنند و فانوس و چراغی در دست دارند. این چراغ‌ها برای روشنایی و دیدن راه استفاده می‌شود.

        2. خواندن اشعار: آن‌ها اشعار خاصی را می‌خوانند که معمولاً شامل ستایش دوازده امام و دعا برای خوشبختی و برکت برای صاحبخانه است. 

        3. دریافت هدایای نوروزی: در پایان خواندن اشعار، صاحبخانه‌ها معمولاً هدایایی مانند تخم‌مرغ، برنج، شیرینی و پول به نوروزخوان‌ها می‌دهند.

        4. گشت‌زنی در محله‌ها: نوروزخوان‌ها از محله‌ای به محله دیگر و از خانه‌ای به خانه دیگر سر می‌زنند و در جلوی هر خانه شعرهایی برای خوشامد صاحبخانه می‌خوانند.

      • می‌کند.

سنت کاشت سبزه

در ماه اسفند، کاشت سبزه به عنوان یک سنت نمادین در گیلان انجام می‌شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:

1. انتخاب دانه‌ها: مردم دانه‌هایی مانند گندم، عدس یا تخم شاهي را انتخاب می‌کنند.

2. خیس کردن دانه‌ها: دانه‌ها ابتدا در ظرف‌هایی خیس می‌شوند تا جوانه بزنند.

3. انتقال به ظرف‌های جداگانه: پس از جوانه زدن، دانه‌ها به ظرف‌های جداگانه منتقل شده و روی آن‌ها با پارچه‌های نازک پوشانده می‌شود. این کار به منظور جلوگیری از آسیب دیدن دانه‌ها انجام می‌شود.

4. رشد سبزه: سبزه‌ها در روز تحویل سال به خوبی رشد کرده و به سفره هفت‌سین زیبایی و طراوت خاصی می‌بخشند.

5. رسم آب سپردن: بعد از پایان تعطیلات نوروز، سبزه‌ها به آب روان رودخانه سپرده می‌شوند که نمادی از دور کردن بلا و نحسی است.

شیرینی‌پزی نوروز

تهیه شیرینی

۱۰ تا ۱۵ روز مانده به نوروز، اهالی گیلان شروع به پختن شیرینی‌های رنگی می‌کنند. این فرآیند شامل مراحل زیر است:

1. تهیه مواد اولیه: ابتدا آرد را تفت می‌دهند و سپس روغن و شیره را به آن اضافه می‌کنند.

2. اضافه کردن رنگ: بعد از آماده‌سازی خمیر، رنگ‌های طبیعی به آن اضافه می‌شود تا شیرینی‌ها رنگی و زیبا شوند.

3. شکل‌دهی به شیرینی: شیرینی‌ها به صورت دایره‌های کوچک درست می‌شوند و درون آن‌ها شکر، گردو و دارچین ریخته می‌شود.

4. پخت و تزئین: پس از پخت، شیرینی‌ها تزئین شده و به عنوان هدیه به مهمانان و خانواده‌ها تقدیم می‌شود.

چهارشنبه‌سوری

مراسم چهارشنبه‌سوری

چهارشنبه‌سوری یکی از رسوم کهن ایرانیان است که در آخرین چهارشنبه سال برگزار می‌شود. این مراسم شامل مراحل زیر است:

1. جمع‌آوری مواد: مردم بوته‌های خار، کلوش‌ها و هیزم‌هایی که از مناطق جنگلی جمع‌آوری کرده‌اند، آماده می‌کنند.

2. آتش زدن: در عصر چهارشنبه‌سوری، این مواد را آتش می‌زنند و از روی آن می‌پرند.

3. شعارهای شادی: در حین پریدن از روی آتش، مردم شعارهایی مانند «سرخی تو از من، زردی من از تو» را می‌گویند که به معنای دور کردن بلا و جذب شادی است.

4. مراسم محلی: در برخی مناطق مانند تالش و ماسال، این مراسم به نام «کولی‌کولی چهارشنبه» شناخته می‌شود و با شلیک تفنگ و آتش‌بازی همراه است.